پایپینگ سیستمی تشکیل شده از چند لوله و اتصالات مختلف است که برای انتقال و یا پالایش سیالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین به عنوان یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های پروژه‌های صنعتی و عمرانی استفاده می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا شما را با تجهیزات پایپینگ و انواع سیستم‌های پایپینگ آشنا کنیم؛ بنابراین اگر این موضوع برای شما جالب توجه است در ادامه با ما همراه باشید.
پایپینگ یا لوله‌کشی چیست؟
لوله‌کشی یا پایپینگ به سیستمی گفته می‌شود که از چندین دوره نگهدارنده اتصالات و قطعات مخصوص دیگر که برای توزیع، انتقال، جداسازی، تخلیه، اندازه‌گیری و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف اصلی از اجرا و طراحی پایپینگ انجام دادن فعالیت‌های نام برده شده با راندمان بالا است. پایپینگ در پتروشیمی، صنایع غذایی، نفت، نیروگاه گاز، شهرسازی، کاغذسازی، ساخت مواد نیمه‌رسانا، لایروبی، تصفیه فاضلاب کشاورزی، سازه‌های دریایی، ساختمان‌سازی، راه‌سازی و… به کار گرفته می‌شود. در تمامی این کاربردها موادی مانند مایع و گاز و دیگر سیالات برای مقاصد متفاوتی از محلی به محل دیگر انتقال داده می‌شوند.
اگر به موضوع پایپینگ علاقه دارید میتوانید مقاله پایپینگ چیست را مطالعه کنید
اجزای پایپینگ چه هستند؟
سیستم‌های لوله‌کشی و پایپینگ از تجهیزات مکانیکی مختلفی مانند لوله، تیوب، فیتینگ (اتصالات)، فلنج، گسکت (واشر آب‌بندی)، پیچ، مهره، ولو (شیرآلات) و تجهیزاتی مانند اتصالات انبساطی، اتصالات انعطاف‌پذیر، شلنگ فشار قوی، صافی، گیره، ابزار دقیق و جداکننده تشکیل می‌شود. استفاده کردن از این تجهیزات و اجزای مکانیکی باعث می‌شود تا سیالات انتقال مناسبی در سیستم‌های لوله‌کشی داشته باشند و راندمان کار به بالاترین میزان خود برسد.
- شیرآلات صنعتی
- اتصالات
- پایپ و تیوب
- گسکت
- فلنج
- پیچ و مهره
- عایق کاری
- تله بخار
- توپی انسداد
- پروفیل
- لرزه گیر
- اکچویتور
سیستم‌های پایپینگ به چه معناست؟
سیستم‌های پایپینگ در صنایع مختلف و در واقع می‌توان گفت در اکثر صنایعی که در روز آن‌ها را می‌بینیم و یا نام آن‌ها را می‌شنویم مانند لوله‌کشی نیروگاهی، فرآیندی، انتقالی، تبرید، تأسیسات ساختمان، خدماتی، انتقال دوغاب و… کاربرد دارند. با وجود کاربری‌های گسترده و بسیار متنوعی که پایپینگ‌ها دارند اما در اغلب موارد برای لوله‌کشی فرآیندهای مختلف از آن‌ها استفاده می‌شود.
لوله‌کشی فرآیندی چیست؟
لوله‌کشی فرایندی یکی از انواع سیستم‌های پایپینگ نام دارد که می‌تواند مواد شیمیایی گاز، سوخت، مایعات و حتی مواد اولیه خام را طی فرایندهای مختلف و خاصی به محصولات قابل‌استفاده تبدیل کند. به طور مثال انتقال آب درون مجموعه از لوله‌ها را در ذهن خود داشته باشید، سیستم لوله‌های مورد استفاده برای انتقال آب برای خنک کردن تجهیزات، لوله‌کشی فرایندی محسوب نمی‌شود، اما انتقال آب توسط لوله‌ها به درون فرآیندهای مختلف و تبدیل آن به نوشیدنی‌های گازدار و محصولات دیگر، به عنوان سیستم لوله‌کشی فرایندی در نظر گرفته می‌شود. در واقع اگر بخواهیم در یک جمله معنای آن را به شما منتقل کنیم باید بگوییم که لوله‌کشی فرایندی یک روش منحصربه‌فرد برای تبدیل مواد خام به مواد باارزش است.
لوله‌کشی نیروگاهی چیست؟
پاور پایپینگ که به آن لوله‌کشی نیروگاهی نیز گفته می‌شود، سیستمی است که به طور معمول در نیروگاه‌های تولید برق، سیستم‌های زمین‌گرمایی، کارخانه‌های صنعتی و یا در سیستم‌های گرمایش و سرمایش مرکزی قابل اجرا هستند. لوله‌کشی نیروگاهی با انرژی که از گردش بخار و آب سروکار دارد حاصل می‌شود. سیستم‌های لوله‌کشی غیر خدماتی را می‌توان به عنوان لوله‌کشی نیروگاهی نیز در نظر گرفت.
انواع دیگر سیستم‌های پایپینگ چه هستند؟
به طور معمول اصطلاح لوله‌کشی و پایپینگ برای اشاره به سیستم‌های لوله‌کشی فرایندی و یا لوله‌کشی نیروگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در همین جهت تمامی سیستم‌های لوله‌کشی که برای انتقال سیالات برای کاربری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند جزئی از انواع پایپینگ به حساب می‌آیند. برخی از انواع سیستم‌های پایپینگ عبارت‌اند از:
لوله‌کشی تأسیسات ساختمان
این سیستم یک سیستم انتقال سیالات مختلف درون ساختمان برای تخلیه فاضلاب، انتقال گاز، تأمین آب آشامیدنی، تهویه گرمایش و سرمایش و… است. لوله‌کشی ساختمان برای تأسیسات مکانیکی مانند تأسیسات بهداشتی و تأسیسات الکتریکی انجام می‌شود.
لوله‌کشی شهری
برای اکثر خدمات شهرداری مانند ساختمان‌های تجاری، صنعتی و مسکونی از لوله‌کشی شهری برای انتقال داده استفاده می‌شود.
لوله‌کشی خدماتی
لوله‌کشی خدماتی امکان اتصال سیستم لوله‌کشی ساختمان به خدمات شهری مانند فاضلاب، آب و گاز را فراهم می‌کند.
لوله‌کشی انتقالی
لوله‌کشی انتقالی مجموعه‌ای از لوله‌های بلند است که برای انتقال سیالات مختلف در فاصله‌های کم و یا فاصله‌های زیاد استفاده می‌شود.
لوله‌کشی تبرید
سیستمی است که به وسیله آن رابطه پیچیده بین جریان مبرد و روغن دمای محیط را کاهش می‌دهد.
لوله‌کشی دریایی
سیستم ویژه برای انتقال سیالات در سازه‌های زیر آبی یا آبی است.
حالا که به طور کامل با پایپینگ و کاربرد آن و همچنین انواع سیستم‌های پایپینگ آشنا شدید، اکنون نوبت آن است که به توضیح مهندسی پایپینگ و وظایف مهندسی پایپینگ اشاره کنیم.
کارشناس پایپینگ یا مهندس پایپینگ کیست؟
مهندس پایپینگ به فردی گفته می‌شود که وظیفه طراحی و اجرای سیستم‌های پایپینگ برای انتقال گاز، آب، فاضلاب، نفت و… را بر عهده دارد. یک مهندس پایپینگ معمولاً در تمام مراحل مربوط به طراحی و اجرای لوله‌کشی مانند رسم طرح‌های اولیه، انتخاب مواد مناسب برای ساخت تجهیزات موردنیاز و همچنین کنترل کیفیت روند اجرای این سیستم دخالت دارد. به طور معمول افراد فارغ‌التحصیل رشته‌های مهندسی شیمی، مهندسی مکانیک و همچنین تأسیسات می‌توانند در حوزه پایپینگ مشغول به کار شوند.
وظایف مهندس پایپینگ چیست؟
وظایف یک مهندس پایپینگ بستگی به پروژه‌ای دارد که قرار است در آن سیستم لوله‌کشی اجرا شود. اما اگر بخواهیم به کلیات آن اشاره کنیم باید بگوییم که این وظایف تا حدودی مشابه یکدیگر هستند. از فعالیت‌های اصلی یک مهندس پایپینگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نقشه‌برداری محل اجرای سیستم لوله‌کشی
بررسی شرایط محل از نظر مسیرهای دسترسی، موانع و… لازم است.
رسم طرح اولیه
رسم طرح اولیه با توجه به نقشه محل و عملکرد مورد انتظار از سیستم یا به صورت دستی و یا به وسیله نرم‌افزارهای تخصصی انجام می‌شود. برای طراحی سیستم پایپینگ مدارک خاصی مورد نیاز است که در مقاله: جهت طراحی پایپینگ چه مدارکی مورد نیاز است؟ به شکل کامل به معرفی این مدارک پرداخته ایم.
تعیین اهداف اولیه پروژه
برای شناسایی فعالیت‌های احتمالی و همچنین مشخص کردن هزینه‌ها و منابع باید اهداف اولیه پروژه مشخص شود.
شرکت در جلسات مدیریت هزینه
برای اطلاع از منابع تخصیص‌یافته و تصمیم‌گیری برای آن‌ها شرکت در جلسات ضروری است.
انتخاب مواد مناسب برای اجزای سیستم
مشارکت در تهیه اقلام و انتخاب مواد مناسب از دیگر وظایف مهندس پایپینگ است.
مهارت‌های مورد انتظار از مهندس پایپینگ چه هستند؟
مهارت‌هایی که برای اجرای وظایف کارشناس پایپینگ مورد نیاز است بیشتر به توانایی‌های فنی این فرد بستگی دارد. البته بهره‌برداری از توانایی‌های عمومی دیگری می‌تواند باعث به وجود آمدن نتایج رضایت‌بخش شود. برخی از مهم‌ترین مهارت‌های یک مهندس پایپینگ عبارت‌اند از:
- مهارت‌های مشاهده‌ای
- مهارت‌های تحلیلی
- مهارت‌های مدیریتی
- مهارت‌های ارتباطی
- مهارت‌های نقشه‌کشی
تجهیزات یا اقلام پایپینگ چه هستند؟
اما در اینجا می‌رسیم به مهم‌ترین بخش یعنی تجهیزات و اقلام پایپینگ. اقلام پایپینگ مجموعه‌ای از قطعات مورد نیاز برای اجرای سیستم‌های لوله‌کشی هستند. از جمله اقلام اصلی سیستم‌های پایپینگ می‌توان به لوله، ساپورت، پایپ رک، فیتینگ، فلنج و ولو اشاره کرد. با توجه به کاربری هر کدام از آن‌ها امکان استفاده از تجهیزات و ابزار دیگر نیز وجود دارد. در ادامه قصد داریم به معرفی اقلام اصلی پایپینگ و همچنین انواع مختلف آن‌ها بپردازیم.
لوله
لوله یکی از اصلی‌ترین تجهیزات مورد استفاده در سیستم‌های انتقال سیالات است، زیرا سیالات معمولاً از درون لوله‌هایی به محل موردنظر انتقال داده می‌شوند. ابعاد و مشخصات لوله از مهم‌ترین نکاتی هستند که در انتخاب تجهیزات برای سیستم‌های پایپینگ در نظر گرفته می‌شوند. در کارخانه‌ها معمولاً لوله‌ها را از جنس برنج، مس، فولاد و چدن می‌سازند؛ بنابراین برای نمایش ابعاد لوله از حروف اختصاری زیر استفاده می‌شود:
- NPS: اندازه اسمی لوله
- DN : قطر اسمی لوله
- ID : قطر داخلی لوله
- OD : قطر خارجی لوله
- SCH : عدد اسکجول یا ضخامت دیواره لوله
- STD : ضخامت دیواره استاندارد یا لوله با وزن استاندارد
- XS : لوله سنگین
- XXS : لوله فوق سنگین
یکی دیگر از معیارهای بسیار مهم هنگام تقسیم‌بندی لوله‌ها در سیستم‌های پایپینگ شکل انتهای آن‌ها است که بر این اساس می‌توان لوله‌ها را به انواع رزرو شده، صاف و پخ خورده تقسیم‌بندی کرد. برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین لوله‌ها با علائم اختصاری زیر نمایش داده می‌شود:
- BBE : دو انتهای پخ خورده
- TBE : دو انتهای رزوه شده
- PBE : دو انتهای صاف
- BLE/TSE : انتهای بزرگ پخ خورده و انتهای کوچک رزوه شده
ساپورت
تکیه گاه لوله یا ساپورت وسیله‌ای است که برای انتقال بارهای اعمال شده از سمت لوله به سازه‌های نگهدارنده استفاده می‌شود. از عملکرد اصلی ساپورت می‌توان به جذب ضربه، نگهداری از یک بار مشخص، هدایت و مهار اشاره کرد. در صورتی که ساپورت در شرایط بسیار بالا قرار بگیرد از مواد عایق برای ساخت آن استفاده می‌شود.
پایپ رک
پایپ رک شریان اصلی یک واحد فرایندی است که برای نگهداری از ساپورت تجهیزات، ابزار دقیق و کابل‌های برق استفاده می‌شود. در شرایطی پایپ رک برای نگهداری از تجهیزات مکانیکی مانند مخازن نیز استفاده می‌شود. لوله‌هایی که بر روی این قطعه متصل هستند معمولاً مواد را بین انبارهای تجهیزات انتقال می‌دهند.
فیتینگ یا اتصالات پایپینگ
اتصالات یا فیتینگ، المان‌هایی هستند که برای اتصال لوله‌ها به یکدیگر و همچنین پوشش دهانه لوله‌ها استفاده می‌شوند. استفاده از فیتینگ باعث ایجاد انشعاب، تغییر ابعاد لوله‌ها و امکان تغییر مسیر می‌شود. برای اجرای اتصالات فیتینگ برای لوله‌هایی با NPS بزرگ‌تر از ۷۵ میلی‌متر معمولاً توسط جوش لب‌به‌لب و برای لوله با NPS کوچک‌تر از ۷۵ میلی‌متر توسط ساکت ولد (اتصال فشار قوی) یا پیچ و مهره صورت می‌گیرد. از جمله مهم‌ترین المان‌های اتصالات پایپینگ می‌توان به کاهنده، زانویی، انشعاب گیری لوله به لوله، پلاگ یا درپوش، سوئیچ نیپل کپ یا کلاهک و پیچ و ساکت ولد اشاره کرد.
سخن پایانی
در این مقاله درباره تجهیزات پایپینگ و انواع سیستم‌های پایپینگ صحبت کردیم. اما در پایان لازم است تا یک خبر خوب برای علاقه‌مندان به حوزه آموزش‌های فنی و مهندسی بدهیم. خبر خوب ما این است که مجتمع آموزشی فلات قاره با بیش از ۱۵ سال سابقه تجربه در حوزه آموزش‌های مدیریتی، اداری، فنی، مهندسی، ایمنی و… و با دارا بودن مجوزات سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور دوره‌های کاملاً کاربردی در زمینه‌های آموزشی مانند آموزش پایپینگ، پروسس، صنایع و کنترل پروژه عمران، ایمنی مواد و متالوژی، سیمان، تعمیر و نگهداری، فناوری اطلاعات، مدیریت و… برگزار می‌کند. این دوره‌ها در مجتمع فلات قاره یا محل شرکت‌ها برگزار می‌شود. همچنین این آموزش‌ها هم به صورت حضوری و هم به صورت آموزش‌های مجازی در دسترس هستند؛ بنابراین اگر به این زمینه‌های آموزشی علاقه‌مندید این فرصت استثنایی را از دست ندهید.
خیلی ممنون مقاله کاملی در زمینه تجهیزات و وسایل مورد نیاز برای اجرا و پیاده سازی پایپینگ بود
خواهش میکنم با آرزوی موفقیت روزافزون