آشنایی با انواع کدها و استانداردهای پایپینگ

همان‌طور که می‌دانید برای انجام دقیق و درست هر کاری به یک سری دستورالعمل‌ها و قوانین نیاز داریم. فرقی ندارد که چه شغلی داشته باشید، زیرا در هر حرفه و صنعتی این اجرا شدن این دستورالعمل‌ها لازم است. در حرفه لوله کشی صنعتی یا پایپینگ (پایپینگ چیست؟) هم به همین روی است یعنی باید مجموعه استانداردهایی برای مراحل طراحی پایپینگ مورداستفاده قرار گیرند. اگر شما به یادگیری اصولی و دقیق طراحی طبق استانداردهای مهندسی علاقه دارید با ما همراه باشید، زیرا در ادامه می‌خواهیم درباره یادگیری قوانین، دستورالعمل‌ها و زبان استانداردهای پایپینگ صحبت کنیم و معروف‌ترین استانداردهای پایپینگ را معرفی کنیم.

استانداردهای پایپینگ چیست؟

پایپینگ یا لوله کشی صنعتی مانند بسیاری از حرفه‌ها و علوم دیگر دارای چندین قوانین و دستورالعمل‌های مختلف است. برای تمامی افرادی که در این حرفه مشغول به کار هستند و یا قصد دارند در آینده وارد این حرفه شوند آشنایی با این قوانین و استانداردها و همچنین زبان خواندن آن‌ها بسیار مهم است.

روند انجام یک پروژه

در یک پروژه بخش‌های مختلفی مشغول به کار هستند به این صورت که بخشی کار طراحی و مهندسی را انجام می‌دهد و بخش‌های دیگر وظیفه تهیه مصالح را بر عهده دارند. گروه‌های اجرا، راه‌اندازی و ساخت از جمله بخش‌های دیگری هستند که در روند یک پروژه دخالت دارند. در تمام روند انجام پروژه، ما با رویه‌های مهندسی سروکار داریم.

رویه یا سند مهندسی چیست؟

رویه‌های مهندسی در واقع مدارکی هستند که به ما در جهت درست انجام دادن یک پروژه کمک می‌کنند. در واقع می‌توان گفت استانداردهای پایپینگ یک نیروی مهندسی محسوب می‌شوند. رویه‌های مهندسی یا به زبان ساده‌تر اسناد مهندسی به سه بخش کد، استاندارد و متدولوژی انجام کار تقسیم می‌شوند که در ادامه با این سه بخش بیشتر آشنا خواهیم شد. اگر در مورد طراحی پایپینگ و مدارک مورد نیاز آن نیاز به آشنایی بیشتر شوید مقاله: جهت طراحی پایپینگ چه مدارکی مورد نیاز است را مطالعه کنید

کد (Code)

کد معنی حداقل قوانین لازم و الزاماتی است که قابلیت اجرا شدن را دارند.

استاندارد (Standard)

استانداردها مجموعه اطلاعات و قوانینی درباره ابعاد، متریال، اندازه، خواص فیزیکی و… را بیان می‌کنند.

متودولوژی انجام کار (Specification)

به دستورالعمل هر پروژه متدولوژی انجام کار گفته می‌شود و این سند برای هر پروژه خاص و منحصربه‌فرد است. در حوزه مهندسی لوله کشی صنعتی یا پایپینگ این سند از اصلی‌ترین نیازمندی‌ها محسوب می‌شود.

کد و استانداردهای پایپینگ

مناسب‌ترین واژه‌ای که می‌توان برای کد در زبان فارسی در نظر گرفت دستورالعمل یا نظامنامه است. اگر بخواهیم با یک تعریف ساده کد را برای شما تعریف کنیم باید بگوییم که از شما به عنوان یک طراح خواسته می‌شود تا صندلی را طراحی کنید که برای مثال بتواند تا حداقل ۲۰ کیلوگرم وزن را تحمل کند. اگر صندلی که طراحی می‌کنید نتواند حداقل وزن خواسته شده را تحمل کند، قوانین خواسته شده یا به اصطلاح همان کد رعایت نشده است. در واقع کدها می‌توانند حداقل الزامات یک پروژه را به ما نشان دهند.

آیا می‌دانید دلیل استفاده از کلمه قانون چیست؟

اما شاید جالب باشد که بدانید در بسیاری از کشورها در صورت عدم رعایت کدها شما به عنوان یک مجرم شناخت خواهید شد. سازمان‌های جهانی بسیار زیادی هستند که در زمینه تولید استاندارد صنعت فعالیت می‌کند. استانداردهای تولید شده به دو دسته استاندارد جهانی و استانداردهای محلی تقسیم می‌شود. نکته مهم این است که استانداردهای محلی نسبت به استانداردهای جهانی کمی سختگیرانه‌تر. هستند یکی از استانداردهای پایپینگ ایران استاندارد پایپینگ IPS-E-PI است. و همچنین در حوزه جهانی از مهم‌ترین کدها و استانداردهای پایپینگ می‌توان به ASME اشاره کرد.

استاندارد ASME چیست؟

جامعه مهندسی مکانیک آمریکا (American Society of Mechanical Engineering)) یا ASME از معتبرترین استانداردهای جهان بخصوص در استانداردهای پایپینگ است. کد و استاندارد ASME به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که AME B31 در حوزه استانداردهای پایپینگ یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین کدها است. کد و استاندارد ASME کد B31 با عنوان لوله کشی تحت فشار یاPressure Piping) ) معرفی می‌شود.

منظور از لوله کشی تحت فشار چیست؟

لوله کشی تحت فشار یعنی فشار سیال عامل انتقال سیال در لوله‌ها می‌شود. هر لوله دارای یک سری تنش‌هایی است که از فشار داخل لوله ناشی می‌شوند. البته این تنش‌ها می‌تواند به جنس لوله نیز بستگی داشته باشد. کد و استاندارد پایپینگ ASME B31 زیر مجموعه و محدوده کاربرد یاScope) ) مختلفی دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

معروف‌ترین زیر مجموعه و محدوده کاربرد استانداردهای پایپینگ ASME B31 کدام است؟

هدف از ایجاد استانداردهای پایپینگ و ایجاد کد در واقع بیان حداقل الزامات برای یک طراحی مطمئن است که به آن اشاره کردیم. از جمله پرکاربردترین کد و استانداردهای پایپینگ می‌توان به استاندارد ASME B31.3 اشاره کرد. این استاندارد درباره لوله کشی نیروگاهی صحبت می‌کند. در واقع می‌توان گفت تمام نیروگاه‌های تولید برق، نیروگاه‌های گازی، بخار حرارتی و… یک سری قوانین مربوط به لوله کشی درونی خود را طبق این استاندارد انتخاب می‌کنند. برای سیستم‌های سوخت رسانی استاندارد پایپینگ B31 ASME .4 به وجود آمد. هدف از این کد بررسی قوانین سیستم‌های سوخت رسانی است. البته چند سال بعد این استاندارد پایپینگ به طور کامل برکنار شد و در زیر مجموعه استاندارد پایپینگ B31.3 قرار گرفت. کد و استاندارد پایپینگ B31 ASME .3 معروف‌ترین و پرکاربردترین استاندارد در زمینه لوله کشی صنعتی است. این کد به عنوان لوله کشی فرآیندی یا (Process Piping ) شناخته می‌شود. کد و استاندارد پایپینگ ASME B31.3 در پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها، تمامی ایستگاه‌های گاز و به طور کلی هر جا که قرار است فرآیندی اتفاق بیافتد، استفاده می‌شود.

استاندارهای ASME خطوط انتقال

خطوط انتقال یا (Pipeline) برای انتقال سیالات در مسافت‌های طولانی به طور مثال برای انتقال سیالات بین دو پالایشگاه به کار گرفته می‌شود. استاندارد ASME B31.4 معروف به خطوط انتقال مایعات یا (Liquid Transportation) است. این استاندارد قوانین انتقال نفت را بیان می‌کند. همچنین از جمله مهم‌ترین استانداردهای ASME  که کاربرد زیادی در پایپسنگ دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ASME B31.5 برای سیستم‌های خنک کاری یا (Refrigeration) استفاده می‌شود.
• ASME B31.8 درباره انتقال و توزیع گاز یا (Gas Transmission Distribution) ) استفاده می‌شود.
• برای قوانین لوله کشی تأسیساتی و ساختمانی از کد ASME B31.9 استفاده می‌شود.
• برای قوانین سیالات دوغابی از استاندارد ASME B31.11 استفاده می‌شد. البته این استاندارد در حال حاضر برکنار شده است و قسمت لوله کشی صنعتی به استاندارد پایپینگ ASME B31.3 و بخش پایپ لاین به ASME B31.4 اضافه شد.
• برای بیان استاندارد قوانین لوله کشی هیدروژنی از کد ASME B31.12 استفاده می‌شود.

چه اطلاعاتی را می‌توان از استانداردهای پایپینگ استخراج کرد؟

اما در این قسمت سوالی که ممکن است در ذهن شما پیش آید این است که چه اطلاعاتی از استانداردهای پایپینگ می‌توان استخراج کرد؟ باید گفت از استانداردهای پایپینگ می‌توان اطلاعات زیر را به دست آورد:

محدوده کاربرد و تعاریف  (Scope & Definition)

در قسمت محدوده کاربرد و تعاریف بیان می‌شود که محدوده کاربرد کد کجاست و همچنین تعاریف این کد در کدام ماده و به چه معنی است. به طور مثال می‌گوید که فشار طراحی چه معنی دارد.

طراحی (Design)

در بخش طراحی از استانداردهای پایپینگ قواعد طراحی و قوانین صحبت می‌شود. به طور مثال درباره اینکه محاسبات حداقل ضخامت یک لوله به چه صورت انجام می‌شود صحبت می‌شود.

جنس (Material)

الزامات و اطلاعاتی که مربوط به جنس لازم است بدانید در این قسمت آمده است. به طور مثال جنس X برای استفاده باید تست ضربه را با موفقیت پشو سر گذاشته باشد.

استانداردهای ابعادی (Dimensional Standard)

همان‌طور که از نام این بخش کاملاً مشخص است، استانداردهای ابعادی می‌توانند اطلاعات مهمی را درباره شرایط ابعادی به ما بدهند.

آماده سازی، سرهم‌بندی و نصب (Fabrication, Assembly & Erection)

اطلاعاتی که در این قسمت به ما داده می‌شود شامل استانداردهای اجرای است

بازرسی، آزمون و تست (Inspection, Examination & Test)

در قسمت بازرسی، آزمون و تست قوانین و استانداردهای لازم برای تست و بازرسی آمده است.

زبان استانداردهای پایپینگ

برای اینکه بتوانید به طور صحیح یک استاندارد را درک کنید ابتدا باید زبان و اصطلاحات آن استاندارد را بلد باشید. ۵ مورد از اصطلاحات زبان استاندارد که کاربرد بسیار زیادی دارند شامل موارد زیر هستند. توجه داشته باشید که این موارد به ترتیب الزام لیست شده‌اند:

• Shall به معنی بایدها و نبایدها است. به معنی باید، قوانین لازم الجرا را بیان می‌کند.
• Should به معنای توصیه است.
• Will به معنای ترجیح دادن است.
• May به معنای ممکن است.
• Battery limit به معنای محدوده کاربرد است.

سخن پایانی

در این مقاله با کدها و استانداردهای پایپینگ که در انجام روند یک پروژه پایپینگ اهمیت زیادی دارند آشنا شدیم. همچنین در ادامه به مجموعه‌ای از استانداردهای پایپینگ و محدوده کاربرد آن‌ها اشاره کردیم. اما در پایان لازم است تا یک خبر خوب برای علاقه‌مندان به حوزه آموزش‌های فنی و مهندسی بدهیم. خبر خوب ما این است که مجتمع آموزشی فلات قاره با بیش از ۱۵ سال سابقه تجربه در حوزه آموزش‌های مدیریتی، اداری، فنی، مهندسی، ایمنی و… و با دارا بودن مجوزات سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور دوره‌های کاملاً کاربردی در زمینه‌های آموزش پایپینگ ، پروسس، صنایع و کنترل پروژه عمران، ایمنی مواد و متالوژی، سیمان، تعمیر و نگهداری، فناوری اطلاعات، مدیریت و… برگزار می‌کند. این دوره‌ها در مجتمع فلات قاره یا محل شرکت‌ها برگزار می‌شود. همچنین این آموزش‌ها هم به صورت حضوری و هم به صورت آموزش‌های مجازی و آفلاین در دسترس هستند و هدف آن کاهش هزینه‌ها و آسان کردن آموزش است. بنابراین اگر به این زمینه‌های آموزشی علاقه‌مندید این فرصت استثنایی را از دست ندهید.